Staż pracy w Polsce: szykują się zmiany

Nadchodzą istotne zmiany w przepisach dotyczących obliczania stażu pracy. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przyspiesza prace nad nowelizacją Kodeksu Pracy, a projekt nowelizacji ma być omawiany już w III kwartale 2024 roku.

W wykazie rządowych prac legislacyjnych pojawił się projekt zmian w Kodeksie pracy, złożony przez Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Agnieszkę Dziemianowicz-Bąk. Zmiany dotyczą zasad przeliczania stażu pracy, co jest istotne zarówno dla przedsiębiorców, jak i pracowników zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych. Zgodnie z wstępnymi zapowiedziami, nowe przepisy miałyby obowiązywać od 2026 roku.

Zmiany są konieczne

Uzasadnieniem Ministerstwa na chęć modyfikacji przepisów miałaby być potrzeba ujednolicenia zasad ustalania stażu pracy w kontekście uprawnień pracowniczych. Obecny system – zdaniem decydentów – nie jest wystarczająco niesprawiedliwy dla pracowników, co w konsekwencji prowadzi do powstawania nierówności w nabywaniu praw pracowniczych między osobami zatrudnionymi na różnych zasadach prawnych. Zapowiadana nowelizacja ma na celu wyrównanie szans. 

W projekcie przewidziano, że do stażu pracy będą wliczane okresy pracy związane z ubezpieczeniami społecznymi, wykonywane na podstawie następujących form prawnych: 

• umowa agencyjna
• umowa zlecenie
• umowa o świadczenie usług
• prowadzenie działalności gospodarczej
• pełnienie mandatu posła, senatora lub europosła
• służba wojskowa, 
• służba zastępcza
• członkostw w spółdzielniach rolniczych

Staż pracy w Polsce – jak jest obliczany obecnie?

Staż pracy w Polsce jest istotny z punktu widzenia wielu uprawnień pracowniczych, takich jak prawo do urlopu, świadczenia emerytalne, odprawy czy zasiłki. Istnieją jednak określone rodzaje umów, które nie wliczają się do stażu pracy w pełnym zakresie lub w ogóle. Do takich umów należą:

• Umowy zlecenie – umowy cywilnoprawne, które nie są traktowane jako umowy o pracę. Okresy zatrudnienia na podstawie umów zlecenia nie są wliczane do stażu pracy w rozumieniu kodeksu pracy. Jednakże, składki na ubezpieczenie społeczne mogą być odprowadzane, co ma znaczenie dla emerytury.

• Umowy o dzieło – podobnie jak umowy zlecenie, są to umowy cywilnoprawne, które nie wliczają się do stażu pracy. Umowy o dzieło nie są objęte obowiązkiem odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, co oznacza, że nie mają wpływu na wysokość przyszłej emerytury.

• Umowy na okres próbny – chociaż są to umowy o pracę, to okres próbny jest wliczany do stażu pracy jedynie w kontekście tego konkretnego pracodawcy. Jeśli umowa na okres próbny nie przekształci się w umowę na czas określony lub nieokreślony, staż pracy w danym przedsiębiorstwie może nie mieć długoterminowego znaczenia.

• Staże i praktyki zawodowe – odbywane na podstawie umowy o staż z urzędem pracy lub innych form staży i praktyk nie zawsze są wliczane do stażu pracy w rozumieniu kodeksu pracy. W zależności od rodzaju stażu, mogą one być traktowane jako czas pracy jedynie dla celów emerytalnych i rentowych, ale nie dla innych uprawnień pracowniczych.

Praca w ramach wolontariatu – okresy działalności jako wolontariusz, mimo że mogą być wartościowe doświadczeniem, nie są wliczane do stażu pracy zgodnie z kodeksem pracy.

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Dodatkowo, do stażu pracy ma być wliczana praca wykonywana w czasie pozbawienia wolności lub też tymczasowego aresztowania. Ponadto, również niektóre okresy pracy wykonywane przez uczniów i studentów do ukończenia 26. roku życia. Rozpoczęcie egzekwowania ww. przepisów szacuje się na początek 2026 roku.